آزادی علمی در نظام آموزش عالی ایران

آزادی علمی یکی از اصول اساسی حاکم بر نظام های آموزش عالی می باشد، که سابقه طولانی در دانشگاه های دنیا دارد. آزادی علمی مفهومی نسبی است و هرگاه از نسبی باوری، سخن به میان می آید باید معنای مفاهیم را در ساختار و بافت اجتماعی مورد بررسی قرار داد و به همین دلیل نمی توان از یک روش همیشگی و جهان شمول استفاده نمود، بلکه باید آن را در بستر نیازها و بایسته های زمان و مکان مورد بررسی قرار داد. اندیشه‌ی استفاده از یک طرح جهان شمول در این زمینه رنگ باخته و می‌بایست جای خود را به اندیشه‌های فرهنگی، محیطی و اجتماعی دهد. مفهوم آزادی علمی بسیار متاثر از باورهای اجتماعی و فرهنگی جوامع می باشد. از این رو هدف کلی این مقاله، بررسی آزادی علمی در نظام آموزش‌عالی ایران است.جامعه آماری، کلیه اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی و هم چنین خبرگان علمی این حوزه می‌باشد که ۱۳ نفر از آنها به صورت هدفمند برای انجام مصاحبه‌های عمیق انتخاب شدند. روایی ابزار نیز با روش تطبیق مشارکت‌کنندگان و بازبینی همکاران بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از کدگذاری باز و محوری استفاده شده است. یافته‌های پژوهش، شامل پنج بعد آزادی علمی (چالش‌ها، راهکارها، پیش نیازها، ملزومات و حدود آزاد علمی)، 17 مقوله اصلی و ۱۴۸ گزاره مفهومی (مقوله فرعی) بود که روابط بین آنها در الگوی پژوهش ترسیم شد.